In een recente zaak heeft een franchisenemer tevergeefs geprobeerd om een beroep op dwaling te doen om een vordering van de franchisegever, wegens achterstallige betalingen, af te wenden. De kern van het geschil draaide om de vraag of de door de franchisegever verstrekte informatie voldoende aanleiding gaf om de franchise- en huurovereenkomst te ontbinden.

Omzetprognoses

Franchiseorganisaties schakelen regelmatig een (extern) bureau in om een vestigingsplaatsonderzoek (VPO) te laten doen. Zo’n VPO is ook handig om een idee te krijgen wat de (omzet)potentie op de betreffende locatie zou kunnen zijn. Deze informatie kan door een franchisegever gedeeld worden met de potentiële franchisenemer. In een zaak die Meester Advocaten onlangs heeft behandeld, is door een franchisenemer het VPO gebruikt om te proberen een incassoclaim van de franchisegever af te wenden.

Wat was er aan de hand?

De franchisegever heeft haar franchisenemer in rechte betrokken in verband met de oplopende achterstanden (onder meer onbetwiste achterstanden in de franchisefee en de leveranties). In zoverre een incassodagvaarding. Als verweer heeft franchisenemer een beroep gedaan op dwaling. De omzetten zijn lager uitgevallen dan de omzetpotentie zoals in het VPO stond opgenomen.

Maar de tegenvallende omzetten kunnen echter een tal van interne en externe oorzaken hebben. Zo ook in dit geval. Te denken valt ook aan de gevolgen van de (corona)crisis, personeelstekorten, persoonlijke omstandigheden etc. Maar met het VPO in de hand heeft de betreffende franchisenemer geprobeerd toch de rekening te presenteren aan de franchisegever, met het verwijt dat als zij van te voren had geweten dat de omzet lager zou zijn, zij nimmer de franchiseovereenkomst was aangegaan. Een beroep op dwaling dus.

Geen dwaling

Dwaling is een onjuiste voorstelling van zaken waarbij, als er sprake zou zijn geweest van de juiste voorstelling van zaken, de overeenkomst niet gesloten zou zijn. Maar een beroep op dwaling gaat niet altijd op. Zo ook in deze zaak waarbij Meester Advocaten franchisegever bijstond.

De kantonrechter was van oordeel dat franchisegever franchisenemer niet onjuist heeft ingelicht door het verstrekken van het VPO. Bovendien is in de franchiseovereenkomst opgenomen dat franchisenemer geen rechten kan ontlenen aan het VPO. Het was daarmee voor franchisenemer duidelijk dat haar rechten en plichten waren opgenomen in de franchiseovereenkomst en dat zij daarvoor niet bij het VPO te rade kon gaan. Bovendien was franchisegever ook niet verplicht om de franchisenemer er expliciet op te wijzen dat het toegekende exclusieve rayon niet gelijk was aan het verzorgingsgebied in het VPO. Het was de verantwoordelijkheid van de franchisenemer om de tekst van de franchiseovereenkomst voor het sluiten daarvan goed te lezen en, indien de exclusieve toekenning van bepaalde postcodes aan franchisenemer voor haar van groot belang was, dit te op te nemen in de franchiseovereenkomst.

Criterium

Verder oordeelt de kantonrechter dat voor de vraag of de franchisenemer heeft gedwaald het niet van belang is welke keuzes zijn gemaakt bij het opstellen van het VPO. Het stond de opstellers vrij het VPO naar eigen inzicht op te stellen en daarbij uit te gaan van de uitgangspunten die zij van belang achtten. Volgens de kantonrechter heeft de franchisenemer alleen betoogd dat het VPO van andere uitgangspunten had moeten uitgaan en daarom fouten bevat, maar er is geen (rechts)regel die meebrengt dat het VPO op andere uitgangspunten gestoeld had moeten worden. Bovendien waren in dit geval de uitgangspunten van het VPO expliciet opgenomen in het VPO en was franchisenemer bekend hoe het VPO tot stand is gekomen. Het is aan franchisenemer zelf in der tijd de beoordeling te maken in hoeverre het VPO voor haar van belang was bij het al dan niet aangaan van de franchiseovereenkomst.

Voor een geslaagd beroep op dwaling is nodig dat franchisegever door gebruikmaking van een onzorgvuldig of onjuist VPO franchisenemer bewust op het verkeerde been heeft gebracht. Maar daarvan is geen sprake geweest. Uit de stellingen van franchisenemer volgt ook niet dat er een wezenlijke fout in het VPO zit waarvan franchisegever op de hoogte was.

Vorderingen franchisegever grotendeels toegewezen

De kantonrechter heeft geoordeeld dat de franchisenemer toerekenbaar tekort is geschoten en de vorderingen van franchisegever tot ontbinding van de franchiseovereenkomst en de huurovereenkomst toewijsbaar zijn. Ook de vordering van franchisegever tot betaling van de goederenleveranties, huurpenningen (deels) en andere openstaande posten worden grotendeels  toegewezen. Kortom, onderaan de streep ontvangt franchisenemer niet de gevorderde miljoen, maar moet zij nog 2,5 ton aan de franchisegever betalen.

De nieuwe Franchisewet

Hoewel de hierboven besproken zaak niet valt onder de nieuwe franchisewet, is het niet ondenkbaar dat als dat wel zo zou zijn, het hetzelfde/vergelijkbaar had uitgepakt. Met de invoering van de wet franchise (sinds 1 januari 2021) heeft de franchisenemer een wettelijke onderzoeksplicht van de door de franchisegever verstrekte precontractuele informatie. Daaronder vallen dus ook omzetprognoses. De franchisenemer mag dus niet blind varen op verstrekte omzetprognoses. Feit blijft wel dat onjuiste omzetprognoses natuurlijk wel gevolgen kunnen hebben voor franchisegever. Daarmee lijkt eigenlijk de nieuwe Franchisewet in lijn te zijn met de huidige rechtspraak en is er geen wettelijke verplichting voor franchisegever om omzetprognoses op te stellen en te verstrekken.

Deze casus illustreert dat een beroep op dwaling op basis van door franchisegever verstrekte informatie niet eenvoudig wordt toegewezen. De rechter benadrukte het belang van eigen onderzoek en de verantwoordelijkheid van de franchisenemer bij het aangaan van de overeenkomst. Met de invoering van de nieuwe Franchisewet wordt deze verantwoordelijkheid nog verder benadrukt, wat bevestigt dat de balans tussen franchisegever en franchisenemer in juridische zin niet wezenlijk veranderd is.